Het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) heeft een standaard genaamd “Beweeginterventie Oncologie”. Deze standaard is een beschrijving van de wijze waarop een voldoende competente fysiotherapeut te werk moet gaan bij het bevorderen van de actieve leefstijl en verhoging van de fitheid van mensen met of na de kanker en de wetenschappelijke onderbouwing daarvan.
De fysiotherapeuten van OncoNetZuyd zijn er in gespecialiseerd om patiënten met oncologische klachten te behandelen. Deze fysiotherapeuten hebben allemaal een gespecialiseerde opleiding gevolgd om deze doelgroep te behandelen en begeleiden. De aangesloten fysiotherapeuten streven ernaar om zo kwalitatief hoge zorg te leveren, waarbij de patiënt centraal staat.
In onderstaande factsheet van het KNGF wordt de meerwaarde van (oncologie)fysiotherapie beschreven.
Behandeling, klachten en gevolgen
De behandeling van kanker is primair een medische behandeling, en kan bestaan uit chirurgie, radiotherapie en/of systemische therapieën (bv. chemotherapie). Aanvullend zijn vaak andere zorgverleners, waaronder de fysiotherapeut, diëtist en/of psycholoog betrokken.
De meeste mensen ervaren vermoeidheid tijdens de behandeling. Bijna 30% blijft chronisch ernstig vermoeid. Ook emotionele problemen zoals angst en depressie komen vaker voor bij mensen met kanker dan onder de algemene bevolking.
Kanker en de behandeling ervan hebben daarnaast een negatieve invloed op de lichamelijke fitheid en kunnen klachten aan het bewegingsapparaat veroorzaken. Overlevenden van kanker zijn relatief vaak inactief.
Fysiotherapeutische behandeling (gericht op fitheid)
Tijdens de behandeling van kanker zijn trainingsinterventies vooral gericht op het behoud van functies zoals kracht en uithoudingsvermogen, en op het beperken van symptomen zoals vermoeidheid, misselijkheid en pijn, zodat de patiënt de behandeling kan volbrengen zoals gepland. De begeleiding door een fysiotherapeut met een aanvullende scholing in de oncologie is wenselijk vanwege de vaak snel wisselende gezondheidstoestand van de patiënt en de bijwerkingen van de behandeling.
Na de behandeling van kanker zijn trainingsinterventies vooral gericht op het optimaliseren van het activiteitenniveau en maatschappelijke participatie, en op gezondheidsbevordering. Onderdeel daarvan is dat patiënten worden geadviseerd te voldoen aan de algemene normen voor gezond bewegen. Als die normen niet behaald worden, of het lukt patiënten niet om op het door hen gewenste niveau lichamelijk actief te zijn, kan fysiotherapie ingezet worden om de barrières (zoals inspanningscapaciteit, bewegingsvaardigheid, eigen effectiviteit (‘self-efficacy’), bewegingsangst en kennis) die dit in de weg staan te verminderen.
Het onderzoek naar trainingsinterventies in de palliatieve fase staat nog in de kinderschoenen. Op basis van het nu beschikbare bewijs lijken interventies ook in deze fase veilig en haalbaar, mits ze goed worden afgestemd op de individuele patiënt, en door deskundigen worden begeleid.
Trainingsinterventies onder begeleiding van een (oncologie)fysiotherapeut kunnen zowel individueel als in groepsverband gegeven worden, maar dienen altijd aangepast te worden aan de individuele patiënt.
Meerwaarde van fysiotherapie
Onderzoek bij verschillende vormen van kanker heeft aangetoond dat trainingsinterventies tijdens de behandeling van kanker positief bijdragen aan het beperken van vermoeidheid en andere symptomen, en behoud van fysieke fitheid. Er zijn ook aanwijzingen dat trainingsinterventies bijdragen aan succesvolle terugkeer naar werk, en het volbrengen van de chemotherapie zoals gepland.
Trainingsinterventies na de behandeling van kanker dragen bij aan een sneller en vollediger herstel in fysiek functioneren, vermoeidheid, en kwaliteit van leven en bij borstkanker zelfs op de overlevingskans. Interventies onder supervisie van de (oncologie)fysiotherapeut lijken effectiever dan interventies zonder supervisie.
Ook zijn er aanwijzingen voor de kosteneffectiviteit van trainingsinterventies, maar op dit gebied zijn nog weinig studies gedaan. Voor sommige vormen van kanker zijn er weinig studies beschikbaar, en door het heterogene karakter van kanker kunnen onderzoeksresultaten niet zomaar naar alle vormen van kanker worden gegeneraliseerd.
In veel gevallen worden de kosten voor oncologische zorg in de eerste lijn geheel of gedeeltelijk vergoed vanuit de zorgverzekering. De patiënt kan voor de zekerheid contact opnemen met zijn of haar zorgverzekering, maar ook de gekozen zorgverlener om advies vragen. Voor de oncologische zorg is altijd een verwijsbrief nodig van de huisarts, specialist of verpleegkundig specialist.
In het onderstaande document staan de punten die wij als oncologiefysiotherapeuten graag op de verwijzing zien staan.
